Åarjel-saemieh leat sápmelaččat geat gullet lulimus oassái Sámis. Dat mii earuha lullisápmelaččaid eará sámi joavkkuin, lea vuosttažettiin giella, muhto maiddái gákti, hervendáidda, huksenvierru ja eará kulturovdanbuktimat. Árbevirolaččat lea lullisámi servodagain guolásteapmi, bivdu, murjen ja čohkken, duodji ja boazodoallu guovddážis.

Dálá ássanguovlu lea Sáltoduoddaris ja Västerbottenis davvin davit Innlandetii ja Jämtlanda lenii ja osiide Dalarnai lullin. Mearrabađaluovttas Norggaáhpái. Lullisámit ásset bieđgguid stuorra guovllus ja gullevašvuohta eanadagaide, máttuide ja sohkahistorjái lea dehálaš, čanastagat bearrašii, fulkkiide ja bohccuide lea maiddái dehálaš.

Sámi giellaguovlu fátmmasta osiid buot daid riikkain mat leat juohkán Sámi iežaset gaskii, Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Ruoššas. Giellaráját eai čuovo riikkarájáid. Sámegielat gullet suoma-ugralaš giellajovkui. Leat 10 iešguđetlágan sámegiela, lullisámegiella lea lulimus. Lea čielga erohus gaskal lullisámegiela ja daid eará sámegielaid. 

UNESCO listtus mas leat áitojuvvon gielat lea lullisámegiella klassifiserejuvvon duođalaččat áitojuvvon giellan. Leat unnán giellageavaheaddjit ja guhkes gaskkat, ja dat dagaha ahte lea lossat jođihit lullisámi gielladoaimmaid. Servodagas lea stuorra dárbu olbmuide geain lea lullisámegiela gelbbolašvuohta. Erenoamážit guoská dát oahpaheaddjeámmáhis, oahpponeavvuid ovdánahttimis ja almmolaš hálddašeamis ja bálvalusdoaimmain.